يک کتاب در يک مقاله

1 ـ پاکيزگي :

پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله ) فرمود : مسير ورود قرآن را پاکيزه و معطر نماييد . (1)

2 ـ ياري از قرآن براي نجات از شيطان :

قرآن مي فرمايد : وقتي مي خواهيد قرآن بخوانيد از (حيله ها و مکرهاي ) شيطان رانده شده ، از درگاه الهي ، به خداي متعال پناه ببريد . (2)

3 ـ رو به قبله :

رو به قبله بودن ، باعث ارتباط قوي تر به وسيله ي قرآن و کعبه است و اين گرايش ظاهري زمينه ساز پذيرش انوار الهي از طريق قرآن و کعبه مي شود .

4 ـ ترتيل قرآن :

خداوند در قرآن مي فرمايد : قرآن را به صورت ترتيل بخوانيد . (3)

5 ـ انديشه کردن :

قرآن مي فرمايد : چرا در قرآن ( هنگام خواندن ) انديشه نمي کنيد ، شايد در دلتان قفلي وجود دارد ؟! (4)
امام علي (عليه السلام) فرمود : بهره اي در قرائت قرآن نيست ، مگر اينکه در ابعاد آن فکر شود . (5)
حافظ ، قبل از حفظ قرآن بايد به برکاتي که از قرآن مي تواند به دست آورد ، فکر کند و کسب آن برکات در پرتو انديشيدن به قرآن و معارف و احکام آن است .

6 ـ خشوع در قرآن :

قرآن مي فرمايد :
آيا زمان آن نرسيده ، که هنگام ياد خدا در قلوبشان ، خشوع به وجود آيد . (6)
حافظ ، نبايد فکر کند که اين لياقت اوست ، که حافظ تمام ، يا قسمتي از قرآن شده که در نتيجه به غرور وادار شود . براي حفظ اين نعمت الهي ، بايد از افت کبر ، بي توجهي به خدا و عادي شدن نسبت به کارش پرهيز کند تا نعمت ، افزايش يا تداوم يابد .

7 ـ استماع قرآن :

خداي متعال مي فرمايد : وقتي قرآن خوانده مي شود گوش دهيد ، شايد مورد رحمت الهي قرار گيريد . (7)
استماع قرآن غير از شنيدن است ، منظور از استماع اين است که انسان همراه با گوش دادن وقت هم داشته باشد .

8 ـ تشويق و آموزش قرآن :

تشويق در کارهاي نيک ، براي انسان برآيند خوبي خواهد داشت ، اگر انسان بتواند در حفظ قرآن ، ديگران را تشويق کند برکات الهي زيادي براي او خواهد بود و علاوه بر آن مورد علاقه متربي قرار خواهد گرفت .
رسول اکرم (صلي الله عليه و آله ) فرمودند : اگر زندگي سعادت مندانه مي خواهي ، مرگ را شهادت گونه دوست داري ،نجات از ترس قيامت را علاقه داري، نور در تاريکي قيامت مي خواهي ، سيرابي ، در روز عطش قيامت را خواهاني ، برتري عمل در روز حساب را جويايي ، پس قرآن تدريس کن؛زيرا که وقت گذاري در راه قرآن ، ياد خدا و نجات از شيطان است و برتري عمل در حساب مي باشد . (8)

9 ـ دعاي ختم قرآن :

خوب است در پايان هر کار قرآني ، اين دعا هم قرائت گردد . زيرا امام علي (عليه السلام)توصيه فرموده اند :
اللهم اشرح بالقران صدري و استعمل بالقران بدني و نور بالقران بصري و اطلق بالقران لساني و اعني عليه ما ايقيتني فانه لا حول و لا قوه الا بک . (9)
خدايا در پرتو قرآن سينه ام را گشاده گران ( حوصله بده ) ، اعضاي بدنم را به وسيله عمل به آن نوراني نما ، ديدگانم را براي قرآن نوراني کن ، زبانم را گويا گردان و در راه رسيدن به يقين در پرتو قرآن ياريم نما ، زيرا که قدرت و توان به جز از مسير تو ممکن نباشد .

10 ـ انگيزه عالي :

حفظ و درک قرآن نبايد ، بر اساس اهداف مادي ، دنيوي و ظاهري باشد ، بلکه فقط بايد با انگيزه کسب مقامات معنوي انجام گيرد .

11 ـ تداوم راه :

حافظ بايد در راه حفظ قرآن ، پشتکار داشته باشد و در اين راه تداوم داشته باشد . بنابراين به جاست درآغاز و پايان هر کار قرآني از خداوند ، توفيق تداوم آن را داشته باشيم . فکر نکنيم که اين راه به طورطبيعي آغاز شده و پايان هم خواهد يافت ، بلکه بايد گفت ، يک لطف ويژه خداوند است و لطف ويژه هم در صورتي تداوم خواهد داشت که ابعاد معنوي انسان هم ، تداوم داشته ، بلکه تقويت گردد .

12 ـ قرآن انتخابي :

قرآني که انتخاب مي شود ، از ابتدايي ترين روزها ، تاپايان حفظ و حتي براي مرور هم بايد يکي باشد ، براي تامين اين امر بهتر است ، يک رسم الخط را انتخاب کرده و از آن قرآن در قطع هاي گوناگون و به تناسب جاهايي که مي خواهيد قرآن را حفظ کنيد ، تهيه نماييد .

13 ـ مکان :

اگر براي تقسيم آيات ،حفظ و مرور ، مکان خاصي را در نظر بگيريد ، نقش مهمي در پذيرش حافظه شما خواهد داشت .
مکان برنامه هاي حفظ قرآن خوب است .آرام و از نظر ظواهري که موجب جلب نظر مي شود خالي باشد . رفت و آمد سر و صدا و خورد و خوراک در آن انجام نشود ، تا تمرکز بيشتري به وجود آيد .
همچنين مکان حفظ بايد از نورهاي خيلي تند يا کم رنگ ، دور باشد و تامين يک نور متعادل براي جلوگيري از خستگي و نيز تداوم کار بسيار لازم است .

14 ـ زمان :

زمان حفظ خوب است از بهترين اوقات روز باشد که در آن زمان هم بدن ، آرامش کافي را داشته باشد و هم طبيعت از آرامش خاصي برخوردار باشد . اين زمان بعد از اذان صبح است ، در صورتي که مقدور نباشد ، بعد از طلوع آفتاب يا پس از يک استراحت کوتاه بين روز مناسب است .

15 ـ ورزش :

براي مطالعه با نشاط ، انسان نياز مبرم به تنوع و ورزش دارد . کسي هم که مشغول حفظ قرآن است ، بايد به اين نکته توجه فراوان نمايد .

16 ـ روخواني :

يادگيري کامل قواعد روخواني ، يکي از عوامل مهم حفظ قرآن مي باشد . کسي که به قواعد روخواني مسلط نباشد ، حفظ کردنش ارزشي ندارد ؛ زيرا حفظ غلط ، قرآن موجب گناه مي شود . مخصوصاً اگر انسان آگاهانه کلمه يا آيه اي را غلط بخواند به جاي ثواب ، گناه خواهد کرد .

17 ـ تجويد :

آموزش قواعد خوب خواني (تجويد ) ، از اموري است که حائز اهميت مي باشد . البته براي اين دانش مراحل گوناگوني مي باشد که حافظ قرآن بايد به ضروريات آن اکتفا نمايد .

18 ـ دقت در معني :

براي حفظ کردن بهتر و زودتر قرآن ، آشنايي مختصر با رابطه آيات و معناي کلمات الزامي است ،تا با توجه به گستره و مکررات آيات و کلمات با مشکل مواجه نشويم .

19 ـ تکرار و خواندن از روي قرآن :

حداقل سه بار آن هم به صورت ترتيل و با دقت بخوانيد ، به طوري که هر کلمه را در ذهن ترسيم کنيد ، سپس آن را پاک کرده و کلمه ي بعدي را قرار دهيد .

20 ـ نوشتن از روي آيات :

پيش از حفظ کردن حداقل سه بار ، از روي آيات بنويسيد ، آن هم درشت و با اعراب .هرحرف را اعراب گذاري کنيد و بعد حرف ديگر را بنويسيد . با اين کار از سه حس استفاده کرده و در نتيجه به يادگيري شما کمک زيادي خواهد کرد .

21 ـ شنيدن و تکرار ترتيل :

قبل از حفظ ، سعي کنيد سه بار آيات را به صورت ترتيل بشنويد .در حين شنيدن به کلمات هم کاملاً نگاه کرده و دقت نماييد .

22 ـ انتخاب برتر :

اگر براي خواندن و شنيدن ، از صوت و قلم کساني بهره جوييد که از نورانيت بيشتري بهره ورند ، ثبات و توفيق شما مؤثرتر خواهد بود .

23 ـ رابطه بين آيات :

بهتر است آياتي که مي خواهيد حفظ کنيد را از نظر معنوي تقسيم کنيد . سپس آيات پيوسته به هم را در يک مرحله حفظ نماييد .

24 ـ مقدار معين :

براي حفظ از نظر مقدار ،حدي را در نظر بگيريد ؛ ولي اگر به دليلي ارتباط در معنا کم يا زياد باشد ، مهم نيست .

25 ـ انتخاب ابتدايي حفظ :

ابتدا خوب است از سوره هاي کوچک قرآن شروع کنيد .

26 ـ پرهيز از عجله و شتاب :

در حفظ و تکرار کردن در آغاز کار ، خيلي عجله نکنيد ؛ ولي سعي نماييد با روش ترتيل يکي از قاريان برجسته ، خود را هماهنگ کنيد و با او هم پيش
برويد .

27 ـ تند خواني :

بعد از اين که آيات را کاملاً حفظ کرديد ، مي توانيد يک جزء را به صورت سريع و با ترتيل بخوانيد .

28 ـ شناخت عوامل مثبت و منفي :

تصميم و پشتکار در هرکاري ، اساس موفقيت است . در تصميم بايد دقت کافي را به کار گرفت .چنان چه در مرحله اي موفق به انجام عزم خود نشديد ، نبايد کار را رها کنيد ، بلکه دوباره مصمم به انجام شويد . زيرا گاه عوامل مثبت يا منفي پيش مي آيد که انسان را از کار باز مي دارد .در اين صورت خوب است که عوامل را ارزيابي نماييد :اگر عاملي مثبت مانع اين فکر شده ، پس از برطرف شدن آن به کار ادامه دهيد . اگر هم عامل منفي است با آن زمينه مبارزه کنيد ، تا بتوانيد به کار ارزنده ي خود و حفظ قرآن ، اقدام
نماييد .

29 ـ توکل بر خدا :

از آنجا که حفظ قرآن برکات فراواني در پي دارد و برکات نيز در پرتو توکل به خدا ترميم و تداوم مي يابد ، بايد انسان هميشه با توکل به خدا شروع نمايد و به پايان برساند .

30 ـ پرهيز از مقايسه :

انسان نبايد در کارهاي حفظ قرآن ، خود را با ديگران مقايسه کند ؛ زيرا هر کسي يک نوع استعداد دارد .

31 ـ پرهيز از تفرقه حافظه :

به کارگيري حافظه در چند موضوع آن هم به صورت کار اصلي ، بي ثمر يا کم نتيجه خواهد بود . آري ، در کنار حفظ قرآن مي توان علوم و دروس ديگر را هم آموخت ، ولي نبايد انسان خود را طوري عادت دهد که کارها را مجموعي انجام دهد ؛ يعني در وقت مطالعه درس ... به قرآن انديشه کند و در وقت خواندن قرآن به درس بپردازد .

32 ـ پرهيز از يادگيري ناگويا :

حفظ کردن ، دقت کافي رو ي حرف ، حرکات و کلمات مي باشد . اگر اين دقت مورد نظر قرار نگيرد ، قطعاً زود هم از ذهن خارج شده يا اينکه انسان ناقص و غلط حفظ خواهد کرد .

33 ـ پيوند آغاز و پايان آيه :

پيوند بين پايان و آغاز هر آيه ، يکي از نکاتي است که اهميت زيادي دارد . گاه ممکن است آيات را به تنهايي حفظ باشيد ، ولي پس از پايان آيه اي نتوانيد آيه بعدي را تکرار کنيد . در اين صورت لازم است ايجاد رابطه نماييد . مخصوصاً آياتي که الفاظ مشترکي دارد .

34 ـ حفظ آيات مشابه از نظر لفظي :

هر چه انسان آيات بيشتري را حفظ کند ، به آيات مشترک زيادتري برخورد خواهد کرد .براي همين است که دقت فراوان تري را مي طلبد . در اين موارد بايد رمزي را بين آيات ،زمان و مکان و حالت حفظ قرآن ايجاد کنيد ، که آيات ديگر ، مشابه آن خصوصيت را نداشته باشد .

35 ـ روش درست مرور آيات :

الف )بايد آيات را از حفظ بخوانيد و هنگامي که به مشکلي برخورد کرديد ، پس از اندکي فکر کردن ، به قرآن مراجعه نماييد .
ب )هنگام مراجعه و پس از رفع اشکال لفظي ، تأمل کنيد ، تا کاملاً مورد اشکال در ذهن شما نماند و حداقل 3 بار تکرار نماييد .
ج )اگر هنگام مرور ، فردي هم گوش دهد ،يا اين که ضبط کنيد و بعد خود گوش کنيد ،تا رفع اشکال شود ، بهتر است .
د )مرور و حفظ بايد از يک شيوه : ترتيل ، يا صوت و ... استفاده شود .
هـ )اگر بخشي از آيات را کاملاً حفظ هستيد ، لازم نيست سريع از آن بگذريد ، بلکه سعي نماييد ، با يک ريتم و آهنگ تکرار کنيد .
و )قبل از مراجعه به قرآن ، اندکي تأمل کنيد ، نه اينکه بلافاصله در هنگام اشکال ، به قرآن مراجعه کنيد .
ز )براي مرور ، مي توانيد از نوارهاي ترتيل هم استفاده نماييد .
ح )براي مرور سعي نماييد کلمات کاملاً در ذهن ترسيم شود ، نه فقط حفظ ظاهري باشد .
ط)در هنگام مرور نبايد اضطراب ، عجله ، ترس و نگراني به خود راه داد . حتي هنگام تحويل يا امتحان دادن نيز بايد آرامش حفظ شود .

36 ـ سن مناسب براي حفظ قرآن :

براي حفظ قرآن هيچ زماني دير نيست ؛ بلکه در هر صورت و هر زمان انسان بايد درصدد کسب اين گونه توفيقات الهي برآيد . (10)

پي نوشت :

1 ـ بحارالانوار ، حديث 93 ، ص 213 .
2 ـ نمل / 98 .
3 ـ مزمل / 4 .
4 ـ محمد (صلي الله عليه و آله ) / 24 .
5 ـ بحار ، ج 92 ، ص 211 .
6 ـ حديد / 16 .
7 ـ اعراف / 204.
8 ـ بحار ، ج 92 ، ص 19.
9 ـ بحار ، ج 92 ، ص 209.
10 ـ خلاصه اي از کتاب 40 نکته براي حافظان قرآن کريم ، محمد حسين حق جو .

منبع:ماهنامه قرآني ،آموزشي نسيم وحي،شماره 8 /س